A A A

Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 14 (805) z dnia 10.05.2013

Zakres świadczeń szkoleniowych podlegających zwrotowi przez pracownika

Zawarliśmy z pracownikiem umowę szkoleniową, zgodnie z którą w zamian za opłacenie przez pracodawcę czesnego za studia i częściowo kosztów dojazdu i zakwaterowania pracownik zobowiązał się do przepracowania 3 lat po zakończeniu kształcenia. Jakie świadczenia jest zobowiązany zwrócić pracownik w razie nieodpracowania całego umówionego okresu? Czy w zakres zwrotu wchodzi wynagrodzenie za urlop szkoleniowy?

Jak wynika z pytania, pracownik podnosi swoje kwalifikacje zawodowe z inicjatywy bądź za zgodą pracodawcy. Zastosowanie znajdują wówczas przepisy art. 103¹-103⁵ K.p. Przyznają one pracownikowi prawo do:

urlopu szkoleniowego i zwolnienia od pracy w celu punktualnego przybycia na zajęcia i uczestnictwo w nich - z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za czas urlopu i zwolnienia,
świadczeń dodatkowych, obejmujących m.in. sfinansowanie lub dofinansowanie opłat za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art. 103²i 103³ K.p.).

Pierwsza grupa uprawnień, tj. urlop szkoleniowy oraz zwolnienie z całości lub części dnia pracy przysługuje na mocy przepisów kodeksowych, pracownik nabywa więc do nich prawo niezależnie od tego, czy uprawnienia te zostaną przewidziane w umowie szkoleniowej. Wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za czas urlopu szkoleniowego i zwolnienia od pracy nie podlega zwrotowi w razie niedotrzymania przez niego umówionego okresu "odpracowania". Niedopuszczalność takiego zwrotu wynika wyraźnie z treści art. 103⁵ K.p., który reguluje zasady zwrotu przez pracownika kosztów świadczeń dodatkowych poniesionych przez pracodawcę w związku z dokształcaniem. Do świadczeń tych zalicza się m.in. opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. Mimo że katalog świadczeń dodatkowych wymienionych w art. 103³ K.p. ma charakter otwarty, to nie można do nich zaliczyć urlopu szkoleniowego i zwolnienia od pracy, uprawnienia te uregulowane są bowiem w oddzielnym przepisie i mają inny, ustawowy charakter.

WAŻNE: Umowa szkoleniowa nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy prawa pracy.

Mniej korzystne zapisy umowne (np. o obowiązku zwrotu przez pracownika wynagrodzenia za urlop szkoleniowy lub za czas zwolnienia od pracy w razie nieodpracowania ustalonego okresu) są nieważne z mocy prawa. Zakaz regulowania sytuacji prawnej pracownika w sposób mniej korzystny niż to wynika z powszechnych przepisów prawa pracy (Kodeksu pracy, innych ustaw i rozporządzeń) jest istotny również przy ustalaniu okoliczności, których wystąpienie uprawnia pracodawcę do żądania zwrotu udzielonych pracownikowi świadczeń dodatkowych. Okoliczności te w sposób wyczerpujący wskazuje art. 103⁵ K.p. Pracodawca w umowie szkoleniowej nie może wykroczyć poza zakres tego przepisu.

Tabelaryczne zestawienie przesłanek do zwrotu świadczeń dodatkowych

Zakres zwrotu świadczeń dodatkowych przez pracownika

Okoliczności zobowiązujące
do zwrotu świadczeń
dodatkowych

Przypadki braku obowiązku
zwrotu świadczeń
dodatkowych

Świadczenia z tytułu dokształcania niepodlegające
zwrotowi

Bezzasadne niepodjęcie przez pracownika podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub przerwanie podnoszenia tych kwalifikacji

Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę w okresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika lub w okresie odpracowania po ich zakończeniu

Wynagrodzenie za czas urlopu szkoleniowego i za czas zwolnienia z całości lub z części dnia pracy

Dyscyplinarne zwolnienie pracownika, w trakcie podnoszenia przez niego kwalifikacji zawodowych lub w ustalonym w umowie okresie odpracowania po ukończeniu kształcenia (nie dłuższym niż 3 lata)

Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika w okresie podnoszenia przez niego kwalifikacji zawodowych lub w okresie odpracowania po ich zakończeniu - z powodu mobbingu

Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika w okresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub w okresie odpracowania po jego zakończeniu (o ile przyczyną wypowiedzenia nie jest mobbing)

Rozwiązanie umowy o pracę na czas określony z upływem jej końcowego terminu, w okresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika lub w okresie odpracowania po ich zakończeniu

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika w trybie natychmiastowym z powodu:

•	ciężkiego naruszenia przez pracodawcę jego podstawowych obowiązków wobec pracownika lub nieprzeniesienia pracownika do innej pracy w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim (art. 55 K.p.),
•	mobbingu (art. 94³ K.p.)

- pomimo niewystąpienia powyższych okoliczności

Rozwiązanie umowy na czas wykonania określonej pracy, z dniem ukończenia umówionej pracy, w okresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika lub w okresie odpracowania po ich zakończeniu