Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 4 (598) z dnia 10.02.2024

Kiedy pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe ma prawo do urlopu szkoleniowego?

Dwie pracownice, za zgodą pracodawcy, podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe. Pierwsza z nich, po ukończeniu szkoły policealnej, zda egzamin zawodowy. Druga pracownica podjęła studia podyplomowe (podstawą do wystawienia świadectwa ukończenia studiów będzie średnia ocen otrzymanych podczas nauki). Czy pracodawca będzie miał obowiązek udzielić tym pracownicom urlopów szkoleniowych?

Pracownicy przystępującej do egzaminu zawodowego będzie przysługiwało 6 dni urlopu szkoleniowego - prawo do urlopu szkoleniowego należy wiązać z egzaminem umożliwiającym wykonywanie danego zawodu. Natomiast pracownicy, która podjęła studia podyplomowe, nie będzie przysługiwał urlop szkoleniowy - prawo do urlopu szkoleniowego przysługuje na ostatnim roku studiów i wiąże się z przygotowaniem pracy dyplomowej oraz przygotowaniem się i przystąpieniem do egzaminu dyplomowego. Wynika to z art. 103² § 1 K.p.

Prawo do urlopu szkoleniowego

Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe, czyli zdobywającemu lub uzupełniającemu wiedzę i umiejętności, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą, przysługuje m.in. urlop szkoleniowy (art. 103¹ § 1 i § 2 pkt 1 K.p.).

Urlop ten przysługuje w wymiarze:

• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub egzaminu zawodowego,
• 21 dni w ostatnim roku studiów - na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Definicja "egzaminu zawodowego" zawarta jest w art. 3 pkt 21 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2022 r. poz. 2230 ze zm.). Przez egzamin zawodowy należy rozumieć egzamin umożliwiający uzyskanie certyfikatu kwalifikacji zawodowej w zakresie jednej kwalifikacji, a w przypadku uzyskania certyfikatów kwalifikacji zawodowych ze wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie oraz posiadania wykształcenia zasadniczego zawodowego, wykształcenia zasadniczego branżowego, wykształcenia średniego branżowego lub wykształcenia średniego - również dyplomu zawodowego.

Podkreśla się, że uprawnienie pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, do urlopu szkoleniowego dotyczy sytuacji, gdy ten egzamin jest wymagany przez przepisy prawa - takie uprawnienie nie przysługuje pracownikowi, jeżeli organizator danego szkolenia sam podjął decyzję, że zakończy się ono egzaminem.

W wyjaśnieniach Departamentu Prawa Pracy MPiPS (stanowisko z 27 października 2010 r. w sprawie urlopów szkoleniowych) wskazano m.in., że: "(...) Jeżeli przepisy regulują proces uzyskiwania określonych kwalifikacji zawodowych, prawo do urlopu szkoleniowego należałoby zwłaszcza wiązać z wymogiem zakończenia procesu nauki, nakierowanego na podniesienie kwalifikacji zawodowych przez pracownika oraz z koniecznością zdania przewidzianego w tych przepisach egzaminu, który w sposób niebudzący wątpliwości mógłby być uznany za egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe i stanowiący podstawę do uzyskania uprawnień do wykonywania określonego zawodu.".

Zakładamy, że pierwsza z pracownic, o których mowa w pytaniu, ma zdobyć uprawnienia do wykonywania zawodu terapeuty zajęciowego. Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. poz. 2094), w zawodzie terapeuta zajęciowy (symbol cyfrowy 325907) wyodrębniono 1 kwalifikację (świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej). Po ukończeniu zajęć w szkole policealnej, pracownica przystąpi do egzaminu, który zweryfikuje, na poziomie teorii i praktyki, czy jest przygotowana do wykonywania zawodu terapeuty zajęciowego. Będzie to egzamin zawodowy, w związku z czym pracownicy przystępującej do tego egzaminu będzie przysługiwało 6 dni urlopu szkoleniowego. Należy przy tym, zwrócić uwagę, że z dniem 26 marca 2024 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1972), określająca m.in. zasady wykonywania zawodu terapeuty zajęciowego.

Udzielenie urlopu szkoleniowego

Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Jest to usprawiedliwiona nieobecność w pracy, obniżająca wymiar czasu pracy do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym.

Za czas tego urlopu pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracodawca ustala je zgodnie z § 5 ust. 1 rozporządzenia o wynagrodzeniu. W przepisie tym przewidziano, że - przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia - stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej, oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

Pracownica pracuje od poniedziałku do piątku w podstawowym systemie czasu pracy. W styczniu 2024 r. korzystała z 6 dni (48 godz.) urlopu szkoleniowego (nie miała innych nieobecności w pracy). Jej wynagrodzenie zasadnicze wynosi 5.500 zł. Dodatkowo pracownica otrzymuje zmienny składnik wynagrodzenia - prowizję, która w styczniu br. wyniosła 1.200 zł. Z obowiązującego w styczniu br. wymiaru czasu pracy (168 godz.) przepracowała ona 120 godzin (168 godz. - 48 godz.). Wynagrodzenie za czas urlopu szkoleniowego z tytułu prowizji wynosi 480 zł (1.200 zł : 120 godz. = 10 zł; 10 zł x 48 godz. = 480 zł). Za styczeń br. pracownicy przysługuje łącznie wynagrodzenie w kwocie 7.180 zł (5.500 zł + 1.200 zł + 480 zł).

Studia podyplomowe

Przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742 z późn. zm.) odróżniają kształcenie na studiach od kształcenia na studiach podyplomowych lub innych form kształcenia (art. 160 i nast. tej ustawy).

Studia podyplomowe mogą być prowadzone przez uczelnię, instytut badawczy lub instytut PAN. W przypadku uczelni, program studiów podyplomowych jest określany przez senat uczelni lub - poza efektami uczenia się - inny organ wskazany w statucie uczelni (art. 28 ust. 1 pkt 11 i ust. 5 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce). W instytucie badawczym bądź w instytucie PAN, program studiów podyplomowych określa rada naukowa - wynika to odpowiednio z art. 29 ust. 2 pkt 16 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. z 2022 r. poz. 498 ze zm.) oraz art. 55 ust. 2 pkt 5a ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. z 2020 r. poz. 1796 ze zm.). Regulacje przyjęte przez podmiot prowadzący studia podyplomowe określają m.in. warunki ukończenia tych studiów. Osoba, która ukończyła studia podyplomowe, otrzymuje świadectwo ich ukończenia.

Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, pracownik nie ma prawa do urlopu, o którym mowa w tym przepisie.

Na podstawie art. 103³ K.p., pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, w tym np. płatny urlop szkoleniowy w sytuacji, gdy pracownikowi nie przysługuje taki urlop na mocy przepisów kodeksowych.

Zwracamy uwagę! Ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych należy do podstawowych zasad prawa pracy (art. 17 K.p.) oraz podstawowych obowiązków pracodawcy (art. 94 pkt 6 K.p.). Nie oznacza to jednak, że pracownik może domagać się od pracodawcy zorganizowania i przeprowadzenia określonego rodzaju szkolenia (por. wyrok SN z 25 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 657/99, OSNP 2001/22/660). Do UiPP nr 6, które ukażą się 10 marca 2024 r. dołączony zostanie dodatek pt. "Podnoszenie kwalifikacji zawodowych i polityka szkoleniowa firmy". Omówione zostaną w nim m.in. prawa i obowiązki związane z kształceniem pracowników.