Świadczenia dla pracownika dokształcającego się w soboty

Z uwagi na planowane powierzenie nowych obowiązków chcemy skierować pracownika na kurs, który będzie trwał 3 miesiące, przy czym zajęcia będą odbywały się tylko w soboty, które w zakładzie pracy są dniem wolnym. Jakie świadczenia będą przysługiwać pracownikowi skierowanemu na kurs oraz czy w tej sytuacji za soboty, w czasie których będzie się dokształcał, powinniśmy udzielić innego dnia wolnego?

Pracownikowi przysługiwać będą świadczenia szkoleniowe określone w Kodeksie pracy, natomiast ewentualne udzielenie dnia wolnego w zamian za szkolenie odbywane w sobotę uzależnione będzie od decyzji pracodawcy.

Z pytania wynika, że będziemy mieć tu do czynienia z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych w rozumieniu art. 103¹ K.p. Przepis ten wyjaśnia, że przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych należy rozumieć zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Z tego tytułu pracownikom przysługuje:

urlop szkoleniowy w wymiarze:

6 dni dla osoby przystępującej do egzaminów eksternistycznych, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub egzaminu zawodowego,
21 dni w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego,

płatne zwolnienia z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia i w nich uczestniczyć.

Powyższe świadczenia są obligatoryjne, natomiast pracodawca może przyznać także inne dodatkowe świadczenia - przykładowo pokryć koszt kursu.

Z uwagi na to, że zajęcia odbywać się będą tylko w soboty będące w firmie dniem wolnym, ze świadczeń obowiązkowych wspomniany pracownik może nabyć prawo jedynie do urlopu szkoleniowego, o ile kurs będzie się kończył egzaminem uprawniającym do takiego urlopu.

Jeżeli zaś chodzi o drugą część pytania, to trzeba jasno zaznaczyć, że żaden powszechnie obowiązujący przepis nie określa sposobu postępowania w takiej sytuacji. Jedynie gdyby było to obowiązkowe szkolenie z zakresu bhp, pracownikowi przysługiwałby inny dzień wolny w zamian za sobotę poświęconą na udział w szkoleniu. Zgodnie bowiem z art. 237³ § 3 K.p., udział w tego rodzaju szkoleniach zaliczany jest do czasu pracy.

Natomiast przepisy nie podejmują tematu zaliczania do czasu pracy zajęć odbywanych w dni wolne od pracy przez pracowników podnoszących swoje kwalifikacje zawodowe. Czasem pracy, w myśl art. 128 K.p. jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. W czasie kursu pracownik nie będzie pozostawał w dyspozycji pracodawcy w myśl przywołanej definicji. W tym czasie nie będzie on bowiem świadczył pracy w miejscu wyznaczonym do jej wykonywania.

W piśmiennictwie przyjmuje się, że jeżeli szkolenie podnoszące kwalifikacje zawodowe jest ściśle związane z wykonywaną pracą oraz nabyciem umiejętności wymaganych wyłącznie do pracy u danego pracodawcy, należy je wliczyć do czasu pracy zwłaszcza, jeśli odbywa się na podstawie polecenia pracodawcy. Do czasu pracy nie zalicza się natomiast szkoleń dających powszechną, ogólną wiedzę, która może być wykorzystana także u innych pracodawców.

Powyższe stanowisko znajduje w pewnym sensie potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. (sygn. akt I PK 144/04), w którym stwierdzono, że: "Praktyczne szkolenie pracowników powinno się odbywać w ramach stosunku pracy, natomiast poza tym stosunkiem może być organizowane tylko wtedy, gdy szkoleniowy cel i metody działania wyraźnie dominują nad wykonywaniem obowiązków pracowniczych (...)."

Jeżeli więc w trakcie wspomnianego kursu pracownik nabędzie specjalistyczną wiedzę potrzebną do pracy tylko u tego pracodawcy i pracodawca wyda polecenie wzięcia w nim udziału, za sobotę powinien być udzielony inny dzień wolny od pracy. Jeżeli zaś kurs ten da wiedzę ogólną, przydatną także do pracy u innych pracodawców, dzień wolny nie będzie przysługiwał, przy czym nie ma oczywiście przeszkód, aby także w takiej sytuacji pracodawca udzielił dnia wolnego.

Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że powyższe wyjaśnienia opierają się na stanowisku zajmowanym przez ekspertów, a nie na powszechnie obowiązujących przepisach prawa pracy. W praktyce oznacza to, że decyzja o przyznaniu dnia wolnego w zamian za kurs odbywający się w wolną sobotę - poza obowiązkowym szkoleniem z zakresu bhp - ostatecznie należy do pracodawcy. Warto na pewno rozstrzygnąć tę kwestię w umowie szkoleniowej zawartej z pracownikiem (jeżeli strony zawrą taką umowę).

Przykład 1

W związku z wprowadzeniem w firmie oprogramowania opracowanego na potrzeby pracodawcy, ten skierował - w formie polecenia służbowego - na kurs posługiwania się wspomnianym oprogramowaniem dwoje pracowników, którzy będą z niego korzystać w pracy. Zajęcia będą odbywały się w soboty, które w zakładzie są dniami wolnymi od pracy. Z uwagi na to, że jest to szkolenie specjalistyczne przydatne tylko u tego pracodawcy i udział w nim odbywa się na podstawie polecenia służbowego, w zamian za sobotę pracownikom powinien być udzielony inny dzień wolny.

Przykład 2

W związku z planowanym powierzeniem innych obowiązków, pracownik został skierowany na trzymiesięczny kurs rachunkowości, przy czym zajęcia będą się odbywać tylko w soboty, które w firmie są dniami wolnymi od pracy, a samo skierowanie nie przybrało formy polecenia służbowego. Z uwagi na to, że wiedza nabyta na kursie nosi charakter ogólny (może być wykorzystana także u innych pracodawców) i podjęcie nauki nie nastąpiło w wyniku polecenia służbowego pracodawcy, pracownikowi nie będzie przysługiwał inny dzień wolny w zamian za soboty.