Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 24 (779) z dnia 20.08.2012

Zwolnienie od pracy i urlop szkoleniowy dla pracownika podejmującego studia podyplomowe

Pracownik zamierzający podjąć studia podyplomowe złożył wniosek o udzielanie mu zwolnień od pracy na cały dzień roboczy (dwa piątki w miesiącu) w celu dojechania na zajęcia. Generalnie pracodawca nie jest skłonny wyrazić zgody na dokształcanie z uwagi na obowiązek udzielenia urlopu szkoleniowego i innych świadczeń. Jednak chce w jakiś sposób pomóc pracownikowi. Czy w związku z tym może wyrazić zgodę na wnioskowane przez pracownika zwolnienie bezpłatne z dnia pracy, ale za późniejszym odpracowaniem, tak aby nie stracił on na wynagrodzeniu?

Udzielenie dokształcającemu się pracownikowi zwolnień od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia za ich późniejszym odpracowaniem przez pracownika wydaje się wątpliwe w kontekście konieczności prawnego zakwalifikowania tego zwolnienia jako udzielonego w ramach zgody pracodawcy na dokształcanie bądź bez tej zgody.

Pracownikowi podejmującemu dokształcanie za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy przysługuje z mocy ustawy płatny urlop szkoleniowy i zwolnienie z części lub całości dnia pracy w celu punktualnego przybycia na zajęcia oraz na czas ich trwania (art. 103¹ Kodeksu pracy - Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.; dalej K.p.). Jednak nawet świadczenia mające umocowanie ustawowe, tj. urlop szkoleniowy i zwolnienie od pracy, nie są udzielane przez pracodawcę "z urzędu", ale tylko na wniosek pracownika. Dopóki nie ma takiego wniosku, pracodawca nie ma obowiązku udzielenia urlopu szkoleniowego czy zwolnienia z części lub całości dnia pracy. Urlop szkoleniowy i zwolnienie od pracy należą bowiem do uprawnień o charakterze wnioskowym (podobnie jak np. urlop wychowawczy), choć zagwarantowanych przez ustawę.

W odniesieniu do podnoszenia kwalifikacji zawodowych w ramach studiów podyplomowych należy jeszcze podkreślić, iż zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym od 1 października 2011 r., podjęcie takich studiów nie daje prawa do urlopu szkoleniowego - z uwagi na to, że po ostatniej zmianie przepisów wprowadzonej rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów... (Dz. U. nr 196, poz. 1167), studia podyplomowe nie kończą się już złożeniem pracy dyplomowej i egzaminem dyplomowym, co jest warunkiem uzyskania urlopu szkoleniowego przez pracownika kształcącego się na studiach. Począwszy od 1 października 2011 r. zakończenie studiów podyplomowych następuje poprzez złożenie pracy końcowej lub egzaminu końcowego. Pracownik, o którym mowa w pytaniu, nie nabędzie więc prawa do urlopu szkoleniowego.

WAŻNE: Świadczenia dodatkowe z tytułu dokształcania, np. dofinansowanie opłaty za studia czy kosztów dojazdu i kwaterunku, przysługują tylko wtedy, gdy postanowią tak strony w umowie szkoleniowej. Świadczenia dodatkowe mają więc charakter fakultatywny.

Odnośnie propozycji wyrażenia zgody na udzielanie zwolnień od pracy za ich późniejszym odpracowaniem, to należy zasygnalizować tutaj pewne problemy związane z kwalifikacją takiego zwolnienia oraz ze stanowiskiem Głównego Inspektoratu Pracy odnośnie odpracowania zwolnienia od pracy w kontekście wystąpienia nadgodzin.

Kodeks pracy wyraźnie odróżnia zwolnienie z części lub z całości dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia (uprawnienie przewidziane w przypadku, gdy dokształcanie odbywa się bez zgody pracodawcy, o ile strony przewidziały je w porozumieniu) od udzielenia zwolnienia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (w przypadku zgody pracodawcy na dokształcanie). Odpłatny charakter uprawnienia oznacza wyraźną lub dorozumianą zgodę pracodawcy na podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Jeżeli wnioskujący pracownik chciałby odpracowywać czas zwolnienia, to w konsekwencji nie miałoby ono dla niego charakteru bezpłatnego, z uwagi na zachowanie prawa do wynagrodzenia. Ponadto pojawia się kwestia wystąpienia nadgodzin w razie odpracowania zwolnienia. Należy zauważyć, że zgodnie z opinią Głównego Inspektoratu Pracy (znak pisma: GPP-459-4560-80-1/10/PE/RP), zwolnienia od pracy w celach prywatnych można odpracować, ale tylko w dniu ich udzielenia, w przeciwnym razie mogą bowiem wystąpić nadgodziny z przekroczeń dobowych.