Podział urlopów związanych z rodzicielstwem między rodziców o różnym statusie zawodowym

Kobieta będąca w ciąży prowadzi działalność gospodarczą. Po porodzie zamierza skorzystać z pełnego okresu płatności zasiłku macierzyńskiego (364 dni), o co będzie wnioskować "z góry". Czy pracownik-ojciec dziecka może przejąć część tych uprawnień? Jeżeli tak, to jakie wymogi formalne musi spełnić?

Pracownik będzie mógł skorzystać tylko z urlopu ojcowskiego. Urlop macierzyński (część podstawowego i dodatkowy) oraz rodzicielski mógłby wykorzystać tylko wówczas, gdyby matka dziecka była pracownicą. Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie jest uprawniona do tych urlopów, a więc nie może z nich zrezygnować na rzecz pracownika ojca dziecka.

Ważne: Pracownica, która urodzi dziecko nabywa prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni, a w dalszej kolejności - na wniosek - do dodatkowego urlopu macierzyńskiego (6 tyg.) oraz urlopu rodzicielskiego (26 tyg.).

Uprawnieniami tymi w określonych sytuacjach może się dzielić z ojcem dziecka. Ta "zamiana ról" jest jednak możliwa tylko w odniesieniu do rodziców będących pracownikami, czyli osób, do których stosuje się Kodeks pracy. Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie jest objęta przepisami kodeksowymi, a zatem powołana regulacja jej nie dotyczy. Nie może ona korzystać z urlopu macierzyńskiego (także pozostałych urlopów związanych z rodzicielstwem), a jedynie na podstawie art. 29 ust. 5 ustawy zasiłkowej, może pobierać zasiłek macierzyński przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres wymienionych urlopów.

Do takich samych wniosków prowadzi wyjaśnienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (znak pisma: SPS-023-14534/10). Czytamy w nim, że: "(…) uprawnienie do urlopu macierzyńskiego nie jest samoistnym uprawnieniem pracownika-mężczyzny, z oczywistych biologicznych powodów. Dlatego też przepisy Kodeksu pracy regulują jedynie przypadki przejęcia przez pracownika-ojca dziecka części urlopu macierzyńskiego, z której rezygnuje lub której nie może wykorzystać pracownica. (...)". W opisanych okolicznościach matka jest ubezpieczona i po porodzie będzie otrzymywać zasiłek macierzyński, jednak nie nabędzie prawa do urlopu macierzyńskiego, którym mogłaby się następnie podzielić.

Podobne rozstrzygnięcie znajduje się na stronie internetowej www.rodzicielski.gov.pl. W odpowiedzi na pytanie o treści: "Czy tata dziecka będzie mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego w sytuacji gdy mama dziecka (której umowa o pracę przedłużona do dnia porodu uległa rozwiązaniu z tym dniem) nie jest na urlopie macierzyńskim, ale pobiera zasiłek macierzyński?" resort pracy wyjaśnił: "(…) warunkiem udzielenia urlopu rodzicielskiego jest wcześniejsze korzystanie z podstawowego urlopu macierzyńskiego przysługującego mamie dziecka będącej pracownicą a bezpośrednio po nim z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze. Urlop rodzicielski stanowi więc kontynuację tych urlopów. Jeśli mama dziecka nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego (ani podstawowego ani dodatkowego), a tylko do zasiłku, to tata dziecka nie będzie mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego.".

Biorąc powyższe pod uwagę, pracownik nie będzie mógł skorzystać z części urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego ani urlopu rodzicielskiego. Może jedynie wystąpić o 2-tygodniowy urlop ojcowski. Prawo do tego urlopu zachowuje nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Wniosek w sprawie jego udzielenia powinien złożyć najpóźniej 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu.