Gazeta Podatkowa nr 60 (1831) z dnia 29.07.2021

Wymiar urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w razie adopcji dzieci

Pracownica poinformowała pracodawcę, że adoptuje jednocześnie dwoje dzieci w wieku 5 i 8 lat.

1) Ile w takiej sytuacji będzie jej przysługiwało urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego? Czy przy takim wieku dzieci należy się ojcu urlop ojcowski?

W sytuacji przedstawionej w pytaniu pracownica zostanie tzw. rodzicem adopcyjnym. Będzie więc mogła skorzystać z prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz z urlopu rodzicielskiego, który może być udzielony w dwóch odrębnych trybach, określonych w art. 182⁴ i w art. 183 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320).

Pierwszy ze wskazanych przepisów stanowi, że pracownik może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a § 1 K.p. Wniosek o urlop musi być złożony nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej). Przywołana regulacja umożliwia wystąpienie przez rodzica adopcyjnego o udzielenie mu pełnego wymiaru urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w tzw. trybie z góry.

Drugi ze wskazanych przepisów (art. 183 K.p.) wprowadza możliwość złożenia wniosku o urlop adopcyjny w tzw. trybie z dołu - przez pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej). W tym trybie pracownik najpierw składa wniosek o urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, a dopiero później o urlop rodzicielski - w terminie co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem.

Co ważne, art. 183 K.p. stanowi, że pracownik ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (a w ślad za nim do urlopu rodzicielskiego) nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia 10. roku życia. Takiego ograniczenia co do wieku dziecka nie przewiduje art. 182⁴ K.p., omówiony na początku odpowiedzi. Trudno jednak uznać, że w przypadku korzystania z urlopu adopcyjnego na podstawie tego przepisu, tj. w trybie z góry, powyższy wymóg nie obowiązuje. Oznaczałoby to bowiem wyraźne zróżnicowanie prawa do adopcyjnego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w zależności od wybranego przez pracownika trybu jego udzielenia, co wydaje się niedopuszczalne.

Moim zdaniem, w każdym przypadku udzielenia urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego (tj. bez względu na podstawę prawną jego przyznania) obowiązuje regulacja, że urlop ten może być udzielony do ukończenia przez dziecko 7. lub, w określonej sytuacji, 10. roku życia (patrz art. 183 § 1 K.p.). To zaś w omawianej sprawie oznacza, że pracownica - przy założeniu, że wobec dziecka w wieku 8 lat nie podjęto decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego - będzie miała prawo do urlopu adopcyjnego na 1 dziecko, w wymiarze 20 tygodni (urlop na prawach urlopu macierzyńskiego) i 32 tygodni (urlop rodzicielski). Jeżeli natomiast wobec dziecka odroczono obowiązek szkolny, wymiar urlopu będzie wynosił odpowiednio: 31 i 34 tygodnie.

Co do urlopu ojcowskiego, to może z niego skorzystać również pracownik, który został ojcem adopcyjnym, pod warunkiem złożenia wniosku o urlop w wymaganym terminie (patrz ramka). Udzielenie urlopu ojcowskiego - jeżeli dziecko ukończyło już 7. rok życia, a nie ukończyło 10. - jest możliwe tylko wtedy, gdy podjęto wobec niego decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego.

2) Czy może ona skorzystać z zasiłku macierzyńskiego po niespełna miesiącu od podjęcia zatrudnienia? Jeśli tak, to przez jaki okres?

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego m.in.:

• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku odpowiednio jak wyżej do 7. lub 10. roku życia.

Tak stanowi art. 29 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133), zwanej ustawą zasiłkową. Wymiar okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu nie ma zatem znaczenia dla celów ustalenia prawa do zasiłku macierzyńskiego.

W myśl natomiast art. 29a ust. 1 ustawy zasiłkowej, zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami K.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Nie ulega przy tym wątpliwości, że w liczbie dzieci przyjętych jednocześnie na wychowanie, od której zależy okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego, uwzględnia się dzieci w wieku do ukończenia 7. lub odpowiednio 10. roku życia (przykład).