Udzielenie urlopu rodzicielskiego ojcu dziecka posiadającego zaświadczenie "Za życiem"

1) Żona pracownika do 16 grudnia 2022 r. przebywała na urlopach macierzyńskim i rodzicielskim (łącznie przez 52 tyg.). Czy pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 33 tygodni, jeśli dziecko posiada zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem"? Nadmieniamy, że matka dziecka obecnie nie pracuje, gdyż zajmuje się niepełnosprawnym dzieckiem.

Tak. Od 26 kwietnia 2023 r. pracownicy - rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" (Dz. U. z 2023 r. poz. 1923), dalej zaświadczenie "Za życiem", mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do 65 tygodni, gdy przy porodzie urodziło się jedno dziecko i do 67 tygodni przy porodzie mnogim. Tak stanowi art. 182^1a § 2 K.p.

We wskazanym wyżej wymiarze urlop rodzicielski przysługuje łącznie obojgu rodzicom. Przy czym każde z nich ma wyłączne prawo do 9 tygodni tego urlopu z pełnego wymiaru, tzw. części nieprzenoszalnej (art. 182^1a § 3 i 4 K.p.). Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika - rodzica dziecka swojej nieprzenoszalnej części. Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia (art. 182^1c K.p.).

Zwracamy uwagę! W poprzednim stanie prawnym, tj. obowiązującym do 25 kwietnia 2023 r., wymiar urlopu rodzicielskiego nie był uzależniony od faktu posiadania przez dziecko zaświadczenia "Za życiem". Wszyscy pracownicy - rodzice dzieci mieli prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze odpowiednio do 32 tygodni lub 34 tygodni. Jednakże po wejściu w życie zmian do Kodeksu pracy w określonych sytuacjach rodzicom tym umożliwiono, na mocy przepisów przejściowych, skorzystanie z dłuższego wymiaru urlopu rodzicielskiego udzielanego na nowych zasadach. Dotyczy to m.in. pracowników - rodziców dziecka posiadającego zaświadczenie "Za życiem", którzy w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. korzystali z urlopu rodzicielskiego albo jego części (art. 35 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy..., Dz. U. poz. 641, zwanej dalej ustawą zmieniającą).

Ważne: Wymiar urlopu rodzicielskiego przysługującego pracownikowi - rodzicowi dziecka posiadającego zaświadczenie "Za życiem", udzielanego na mocy przepisów przejściowych, ustalany jest jako różnica między wymiarem urlopu rodzicielskiego określonym w art. 182^1a § 2 K.p. a wymiarem tego urlopu określonym w art. 182^1a § 1 K.p. w poprzednim brzmieniu.

Pracownik z pytania spełnia warunki określone w art. 35 ustawy zmieniającej. Zatem jest uprawniony do wydłużonej części urlopu rodzicielskiego. W związku z tym, iż matka dziecka w czasie zatrudnienia wykorzystała nieprzenoszalną część urlopu i obecnie nie pracuje, może on wnioskować o pełny wymiar wynikający z różnicy między wymiarem maksymalnym a już wykorzystanym, tj. 33 tygodnie jednorazowo lub w podziale na części (nie więcej niż 4; jedną z 5 części wykorzystała już matka dziecka). Uprawnienie to przysługuje mu do końca 2027 r. Fakt, że matka dziecka na co dzień zajmuje się niepełnosprawnym dzieckiem nie ma znaczenia dla omawianej kwestii.

2) Jakie dokumenty powinien złożyć pracownik w celu udzielenia mu wydłużonej części urlopu rodzicielskiego?

Dokumenty niezbędne do udzielenia urlopu rodzicielskiego we wskazanych okolicznościach określa § 14 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Takie same dokumenty wymagane są przy udzielaniu na mocy przepisów przejściowych wydłużonej części urlopu rodzicielskiego. Są to:

wniosek o urlop rodzicielski, zawierający imię i nazwisko pracownika, wskazanie okresu dotychczas wykorzystanego urlopu rodzicielskiego/zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu oraz liczby wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego lub liczby wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, a także wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop rodzicielski lub jego część,
co do zasady odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia,
oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego/z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu przez drugiego z rodziców dziecka przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z urlopu rodzicielskiego/z zasiłku za okres odpowiadający okresowi tego urlopu w okresie objętym wnioskiem,
kopia zaświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem".

Wniosek o urlop rodzicielski musi być złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu (art. 182^1d § 1 K.p.).

3) W jakiej wysokości pracownikowi z pytania 1 przysługuje zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego?

Odpowiedź na pytanie uzależniona jest od tego, w jakiej procentowej wysokości zasiłek macierzyński przysługiwał matce dziecka.

W okresie, w którym żona pracownika korzystała z urlopu rodzicielskiego, zasiłek macierzyński przysługiwał w wysokości odpowiednio 100% i 60% podstawy wymiaru albo 80% podstawy wymiaru (art. 31 ust. 2 pkt 1 lit. a i pkt 2 oraz ust. 3 pkt 1 ustawy zasiłkowej w brzmieniu obowiązującym do 25 kwietnia 2023 r.). Z kolei od 26 kwietnia 2023 r. zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi:

70% podstawy wymiaru (w tym za nieprzenoszalną część urlopu rodzicielskiego przysługującego drugiemu rodzicowi dziecka) lub
81,5% podstawy wymiaru, jeśli ubezpieczona - matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie złoży pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze (z wyłączeniem nieprzenoszalnej części przysługującej drugiemu rodzicowi dziecka); warunkiem jest jednak, aby przynajmniej 1 dzień urlopu rodzicielskiego przypadał w pierwszym roku życia dziecka - niespełnienie tego warunku powoduje, że zasiłek przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Tak wynika z art. 30a ust. 1 oraz art. 31 ust. 2, 3, 3f i 3g ustawy zasiłkowej.

Na podstawie art. 41 ustawy zmieniającej, ubezpieczony, który w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. (włącznie) m.in. wykorzystał zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego albo jego część udzieloną zgodnie przepisami ustawy zasiłkowej w brzmieniu przed 26 kwietnia 2023 r., ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za części urlopu rodzicielskiego na zasadach określonych w art. 34 i 35 ustawy zmieniającej w wysokości określonej w ustawie zasiłkowej w nowym brzmieniu.

W kwestii wysokości zasiłku macierzyńskiego za wydłużoną część urlopu rodzicielskiego, gdy wcześniej matka dziecka była uprawniona do tego zasiłku za okres tego urlopu w wysokości 80% podstawy wymiaru, wypowiedział się ZUS 14 września 2023 r. oraz Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 19 września 2023 r.

ZUS Jak czytamy w piśmie ZUS: "(...) w przypadku ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do wyższego wymiaru zasiłku macierzyńskiego w związku z wejściem w życie ustawy zmieniającej (...), a przed 26 kwietnia 2023 r. korzystali z zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku, zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wypłata zasiłku powinna być kontynuowana w wysokości 81,5% podstawy wymiaru zasiłku. (...)

W związku z tym jeżeli ubezpieczona przed 26 kwietnia 2023 r. nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze, to wypłata zasiłku za okres po wejściu w życie ustawy powinna być kontynuowana na tej samej zasadzie. Z uwagi na to, że zgodnie z art. 41 ustawy zmieniającej, zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w nowej wysokości, to wysokość tego zasiłku za okres po wejściu w życie tej ustawy powinna zostać podwyższona z 80% do 81,5% podstawy wymiaru. (...)".

MRiPS Resort rodziny potwierdził to stanowisko, dodatkowo wyjaśniając, że: "(...) w przypadku pracownicy, która pobierała zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 100% i 60% podstawy wymiaru, wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku. (...)".

Zdaniem redakcji powołane wyżej stanowiska ZUS i resortu rodziny mają zastosowanie do obojga rodziców dziecka, czyli także w przypadku, gdy z wydłużonej części urlopu rodzicielskiego, tak jak w pytaniu, skorzysta ojciec dziecka. Jeśli więc matka dziecka pobierała wcześniej zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości:

100% i 60% podstawy wymiaru, to pracownikowi - ojcu dziecka zasiłek macierzyński za wydłużoną część tego urlopu przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru (także za nieprzenoszalną część urlopu),
80% podstawy wymiaru, to pracownikowi - ojcu dziecka zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 81,5% podstawy wymiaru (kontynuacja zasady, na jakiej wypłacano zasiłek przed zmianą przepisów, ale w nowej wysokości); z tym że taka wysokość zasiłku należna jest tylko za urlop rodzicielski w wymiarze do 24 tygodni - za pozostałe 9 tygodni urlopu (tj. za nieprzenoszalną część) zasiłek macierzyński wynosi 70% podstawy wymiaru.