Macierzyński dla opiekuna dziecka jeszcze przed adopcją

Nie można uznać, że pojęcie "przyjęcia dziecka na wychowanie" zawarte w art. 183 § 1 K.p. posiada jakąś inną treść normatywną, niż określeniu temu nadają przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Oznacza zatem faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem, niezależnie od formalnego statusu jego opiekuna.

STAN FAKTYCZNY:

Pracownica - powódka w sprawie, była zatrudniona w firmie od 1 października 2009 r. do 30 czerwca 2010 r. Z dniem 17 czerwca 2010 r. matka małoletniego dziecka urodzonego w 2010 r. powierzyła to dziecko opiece powódki i jej męża, wyrażając zgodę na pełne jego przysposobienie przez małżonków. Od 17 czerwca 2010 r. dziecko przebywało w miejscu zamieszkania powódki i jej męża. W dniu 23 czerwca 2010 r. powódka i jej mąż złożyli w Sądzie Rejonowym wniosek o przysposobienie małoletniej, a także o zabezpieczenie przez przyznanie pieczy nad dzieckiem do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o przysposobienie. Jednakże wniosek o zabezpieczenie został przez sąd oddalony 6 lipca 2010 r. Pismem z dnia 25 czerwca 2010 r., doręczonym pracodawcy 28 czerwca 2010 r., powódka wniosła o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego z tytułu przysposobienia dziecka, poczynając od 23 czerwca 2010 r. Pozwany w odpowiedzi na ten wniosek poinformował powódkę o konieczności dołączenia postanowienia sądu o powierzeniu pieczy nad małoletnią od 23 czerwca 2010 r. i zaznaczył, że do czasu uzupełnienia tego braku sprawa nie zostanie pozytywnie załatwiona. Powódka pismami z dnia 5 i 8 lipca 2010 r. wskazywała, że brak jest podstaw do twierdzenia, iż warunkiem uzyskania urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego jest przyznanie przez sąd pieczy nad dzieckiem, wystarczy bowiem samo wystąpienie o jego przysposobienie. Pozwany jednak nie zmienił swojego zdania w tej sprawie. Powódka skierowała sprawę do sądu, lecz zarówno Sąd Rejonowy, jak i sąd drugiej instancji nie przyznały jej prawa do urlopu macierzyńskiego z tytułu przysposobienia dziecka. W związku z tym skierowała ona kasację do Sądu Najwyższego.

SĄD ORZEKŁ:

Ustawodawca w art. 183 § 1 K.p. przyznał prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie i złożył wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia. Nie ma w nim jednak mowy o uzależnieniu prawa do urlopu od legitymowania się wydanym przez sąd opiekuńczy postanowieniem zabezpieczającym. Prawo do wspomnianego urlopu zależy jedynie od przyjęcia dziecka na wychowanie i złożenia wniosku w sprawie jego przysposobienia. Pojęcie "przyjęcie na wychowanie" należy wyjaśnić odwołując się do art. 69 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie posługuje się nim. Z przepisu tego wynika, że "przyjęcie na wychowanie" nie jest równoznaczne z formalnym ustanowieniem opieki przez sąd. Ustawodawca odróżnia bowiem dzieci, w stosunku do których ubezpieczony został przez sąd ustanowiony opiekunem, od tych, wobec których nie przysługuje mu ten formalny status, określając obie te grupy mianem "przyjęte na wychowanie i utrzymanie". Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2009 r., sygn. akt I UK 142/09, uznał, że przyjęcie na wychowanie w rozumieniu art. 69 ustawy emerytalnej oznacza, że nie ma rodziców, którzy realizowaliby wychowanie, bądź też rodzice (rodzic) nie realizują obowiązku wychowywania i obowiązek ten, łącznie z dostarczaniem utrzymania, przejmują dziadkowie. Polega ono na stałym sprawowaniu pieczy nad dzieckiem, co obejmuje opiekę nad nim, przekazywanie mu wiedzy, zapewnienie osiągnięcia rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzenie do samodzielności. Przyjęcie na wychowanie oznacza również podejmowanie w imieniu dziecka istotnych decyzji związanych z jego egzystencją, edukacją i procesem wychowawczym. Chodzi zatem o faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem.

Zdaniem SN nie można więc uznać, że pojęcie "przyjęcia dziecka na wychowanie" zawarte w art. 183 § 1 K.p. posiada jakąś inną treść normatywną, niż określeniu temu nadają przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Oznacza zatem faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem, niezależnie od formalnego statusu jego opiekuna. Za taką interpretacją przepisów art. 183 § 1 K.p. i art. 69 ustawy emerytalnej przemawiają ich zbliżone funkcje, gdyż chodzi w nich o dobro dziecka, co wymaganie prawnego uregulowania sytuacji jego faktycznego opiekuna mogłoby co najmniej utrudnić.

Zatem należy uznać, że art. 183 § 1 K.p. nie uzależnia prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego od uzyskania przez pracownika postanowienia o powierzeniu pieczy nad dzieckiem.

(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2012 r., sygn. akt I PK 4/12)