Podział urlopu rodzicielskiego między rodziców

Czy pracownica, która urodziła dziecko, może wykorzystać 9 miesięcy urlopu rodzicielskiego, następnie na 2 miesiące wrócić do pracy, podczas których z urlopu korzystałby ojciec, po czym skorzystać z pozostałego miesiąca urlopu?

Rodzice mogą dzielić się urlopem rodzicielskim, a nawet wykorzystywać go równocześnie. Omówienie zasad na jakich powinno to przebiegać wymaga uprzedniego uporządkowania kwestii zawiązanych z wymiarem uprawnienia, który w pytaniu jest zawyżony, a ponadto podany w niewłaściwych jednostkach.

W przypadku urodzenia dziecka, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni (art. 180 § 1 pkt 1 K.p.). Przy udzielaniu tego urlopu jego tydzień odpowiada 7 dniom kalendarzowym (art. 183¹ § 1 K.p.).

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik, a więc na równych prawach matka i ojciec, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 tygodni (art. 182^1a§ 1 pkt 1 K.p.), liczonych jak w przypadku urlopu macierzyńskiego. Co istotne z urlopu tego mogą oni skorzystać jednocześnie, przy czym łącznie nie mogą przekroczyć wymiaru maksymalnego (art. 182^1g i art. 182^1a § 3 K.p.).

Ustawodawca umożliwił więc rzeczywiście blisko roczną opiekę nad nowo urodzonym dzieckiem (20 tyg. + 32 tyg. = 52 tyg., 52 tyg. x 7 dni = 364 dni), jednak jest ona sprawowana w ramach dwóch odrębnych urlopów, nazywanych w piśmiennictwie urlopami związanymi z rodzicielstwem. Prawo do każdego z nich powstaje na odmiennych, ściśle określonych zasadach.

Urlop macierzyński rozpoczyna się z mocy przepisu powołanego na wstępie. Pracownica nie jest zobowiązana do złożenia wniosku, a jedynie dowodów urodzenia dziecka, chyba że jej zamiarem jest rozpoczęcie tego urlopu przed porodem. Kwestię tę, jako niebędącą przedmiotem zainteresowania Czytelnika, pomijamy. Z okresu 20 tygodni zainteresowana powinna wykorzystać minimum 14 tygodni, a w szczególnych przypadkach 8 tygodni, po czym resztę może wykorzystać ojciec dziecka, o ile jest on pracownikiem. Jeśli jest objęty ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z innego tytułu, może on przejąć opiekę nad dzieckiem i za okres odpowiadający okresowi pozostałemu do końca urlopu macierzyńskiego pobierać zasiłek.

Bezpośrednio po urlopie macierzyńskim pracownica może skorzystać z fakultatywnego urlopu rodzicielskiego. Jego charakter wymaga złożenia w tej sprawie wniosku, przy czym do wyboru są dwa tryby, tzw. "z góry" i następczy. Różnią się one sposobem wykorzystywania urlopu oraz terminem, do którego należy złożyć wniosek.

W myśl art. 179¹ § 1 K.p., pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (tu 32 tygodnie). Następnie może zrezygnować z całości lub części tego urlopu na rzecz ojca dziecka. Jednak powinno się to odbywać na zasadach określonych w art. 182^1c § 2 i 4 K.p. (art. 179¹ § 2 K.p.). Reguły te przewidują m.in., że:

urlop rodzicielski rozpoczyna się bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, a jego kolejne części bezpośrednio po sobie,
poszczególne części muszą stanowić wielokrotność tygodnia, a ponadto żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkiem pierwszej, która w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni oraz ostatniej, której nie określono co do długości.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Kwestię przemiennego wykorzystywania urlopu rodzicielskiego w przypadku wnioskowania o cały urlop w przeciągu pierwszych 21 dni po porodzie rozważał resort pracy. Jak wyjaśnił w piśmie z 24 lutego 2016 r., będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa: "(...) w przypadku złożenia przez pracownicę jednego wniosku o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, może ona zrezygnować z niego w całości lub w części. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może wnioskować o ten urlop w całości lub pozostałej części. W przypadku, gdy pracownik-ojciec nie złoży takiego wniosku lub złoży go, a następnie zrezygnuje z części takiego urlopu i wcześniej powróci do pracy, niewykorzystany urlop rodzicielski lub jego pozostała część przepada. Wnioski takie pracodawca ma obowiązek uwzględnić. (...)".

Przykład

Pracownica, która 1 lutego 2019 r. urodziła dziecko, w pierwszych dniach po porodzie wystąpiła o pełny urlop rodzicielski. Stosownie do złożonych dokumentów ma przebywać na tych urlopach przez łącznie 52 tygodnie (364 dni), czyli do 30 stycznia 2020 r. Pracownica będzie mogła zrezygnować z części urlopu rodzicielskiego na rzecz ojca dziecka, pamiętając o zasadach dotyczących długości każdej części oraz regule bezpośredniości, jednak zdaniem resortu pracy, nie będzie już mogła "powrócić" na ten urlop.

Odmienny pogląd w tej sprawie wyraził Sąd Rejonowy we Wrocławiu w wyroku z 26 lipca 2018 r. (sygn. akt X U 104/18), wyjaśniając, że: "(...) Co prawda, w istocie z przepisów art. 179¹ K.p. oraz art. 182^1dwynikają dwa odrębne tryby udzielania urlopu rodzicielskiego (odpowiednio w całości i w częściach), to jednak nawet w przypadku trybu określonego w art. 179¹ K.p. przepisy prawa pracy nie przewidują sankcji w postaci utraty prawa do pozostałej części urlopu rodzicielskiego w przypadku jego przerwania na wniosek pracownika. (...)". Rozstrzygnięcie dotyczyło stanu faktycznego, w którym pracownica wnioskowała o pozostałą część urlopu po przerwie. Należy przypuszczać, że sąd tym bardziej przychyliłby się do naprzemiennego wykorzystywania urlopu w tym trybie bez żadnych przerw.

Zamiary pracownicy z pytania, z uwzględnieniem właściwie ustalonego wymiaru, można natomiast bez zastrzeżeń zrealizować w drugim dostępnym trybie, uregulowanym w art. 182^1d K.p. Pozwala on na wystąpienie o pełny urlop rodzicielski albo tylko jego część, nie później niż 21 dni przed jego rozpoczęciem. Jeśli urlop w tym trybie jest wykorzystywany w częściach, to powinny one następować bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, odpowiednio po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego i nie może być ich więcej niż cztery. W tym wariancie pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie i powrócić do pracy, jednak wymagana jest do tego zgoda pracodawcy. Dlatego najlepiej jest występować o ten urlop etapami, np. naprzemiennie z ojcem dziecka, pamiętając, że żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkami wskazanymi wcześniej.

Przykład

Pracownica z poprzedniego przykładu, chcąc wykorzystywać urlop rodzicielski na przemian z ojcem dziecka, może:

do 30 maja 2019 r. złożyć wniosek o 20 tygodni urlopu rodzicielskiego na okres od 21 czerwca do 7 listopada 2019 r. (I część),
do 12 grudnia 2019 r. złożyć wniosek o 4 tygodnie urlopu rodzicielskiego na okres od 3 do 30 stycznia 2020 r. (III część),

Ojciec dziecka złożyłby w swoim zakładzie wniosek o 8-tygodniowy urlop rodzicielski, który trwałby od 8 listopada 2019 r. do 2 stycznia 2020 r. (II część).

Powyższe będzie zgodne z obowiązującymi regułami, zarówno co do okresu, w którym przypadają poszczególne części, jak i ich długości.

Zwracamy uwagę! Część urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni może być udzielona w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu, nie później niż do zakończenia roku, w którym dziecko ukończy 6 lat.