Rezygnacja pracownicy z urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie tzw. "z góry"

1) Pracownica po porodzie, w trybie tzw. "z góry", złożyła wniosek o pełny urlop rodzicielski. Aktualnie zmieniła zdanie i zamierza zrezygnować z części urlopu na rzecz ojca dziecka. Czy jest to możliwe? Czy ojciec dziecka musi wykorzystać pozostałą część?

W myśl art. 179¹ § 1 K.p., pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Urlop ten wynosi:

32 tygodnie, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
34 tygodnie, w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Udzielenie urlopu rodzicielskiego we wskazanym wyżej okresie w praktyce nazywane jest trybem "z góry". Skorzystanie z niego nie uniemożliwia zmiany decyzji pracownicy - może ona zrezygnować z całości lub części tego urlopu, co w przypadku zachowania obowiązujących terminów jest dla pracodawcy wiążące.

Ważne: Stosownie do art. 179¹ § 2 K.p., w przypadku złożenia wniosku o urlop rodzicielski w trybie "z góry" pracownica może dzielić się z pracownikiem-ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym-ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, zgodnie z zasadami określonymi w art. 182^1c § 2 i 4 K.p.

Zasady te przewidują, że urlop rodzicielski powinien być udzielony:

bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego,
w nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia,
na minimum 8 tygodni, z wyjątkiem pierwszej części, która w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni.

W omawianym przypadku wniosek dotyczący rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy. Natomiast drugi rodzic składa wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w całości albo w części - w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części (art. 179¹ § 4 K.p.). Ojciec dziecka może, ale nie musi korzystać z urlopu rodzicielskiego, z którego zrezygnowała matka. Potwierdza to pośrednio § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem... (Dz. U. poz. 2243), który wymaga zawarcia we wniosku pracownicy w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego jedynie jej imienia i nazwiska oraz daty przystąpienia do pracy. Nie przewiduje natomiast obowiązku podawania informacji w sprawie korzystania bądź nie z urlopu rodzicielskiego przez ojca dziecka.

Przykład

Pracownica urodziła dziecko 15 stycznia 2017 r. W ostatnim dniu stycznia br. złożyła wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (od 4 czerwca 2017 r. do 13 stycznia 2018 r.).

Kalkulator urlopów macierzyńskiego
i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie
www.kalkulatory.gofin.pl

Pracownica zmieniła jednak zdanie i zamierza po 12 tygodniach tego urlopu wrócić do pracy. Pozostałe 20 tygodni urlopu (32 tyg. - 12 tyg.) lub też ich część, będzie mógł wykorzystać ojciec dziecka, przy czym musi rozpocząć korzystanie z tego urlopu od dnia następującego po zakończeniu urlopu przez pracownicę (wymiar urlopu powinien obejmować wielokrotność tygodnia).

Zwracamy uwagę! Przepisy Kodeksu pracy przewidują też drugi sposób wnioskowania o urlop rodzicielski, zwany trybem "z dołu", który pozwala na wystąpienie o pełny urlop rodzicielski albo tylko jego część pod koniec urlopu macierzyńskiego (ewentualnie poprzedniej części urlopu rodzicielskiego), nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem. W tym trybie urlop można wykorzystać w bezpośrednio po sobie następujących częściach (nie więcej niż 4) bądź też można przesunąć jego część w wymiarze do 16 tygodni na czas, gdy dziecko będzie starsze - należy ją wykorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat (art. 182^1c-182^1d K.p.). Wyjaśniamy, że wskazany na wstępie wymiar urlopu rodzicielskiego przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka (art. 182^1a § 2 K.p.).

2) Czy w okolicznościach wskazanych w odpowiedzi na pytanie 1 pracownik może wziąć np. 5 tygodni urlopu rodzicielskiego?

Minimalną długość części urlopu rodzicielskiego określa art. 182^1c § 4 K.p. Na podstawie powołanego przepisu ograniczono rozdrobnienie tego uprawnienia, wprowadzając nie tylko zasadę wykorzystywania go w wymiarze wielokrotności tygodnia, ale także wskazując minimalną liczbę tygodni przypadającą na każdą część - co do zasady 8.

3) Czy rezygnacja przez pracownicę, o której mowa w pytaniu 1, z urlopu rodzicielskiego i przejęcie jego części przez drugiego rodzica, pozwoli rodzicom dziecka wykorzystać po przerwie 16 tygodni tego urlopu (do zakończenia roku, w którym dziecko ukończy 6 lat)?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Zdaniem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, nie. Jak wyjaśnił resort pracy w piśmie z 24 lutego 2016 r. będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa: "(...) zgodnie z art. 179¹ § 4 Kodeksu pracy pisemny wniosek dotyczący:

1) rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy - składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy;

2) udzielenia urlopu rodzicielskiego w całości albo w części - składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części.

Pracodawca jest obowiązany uwzględnić takie wnioski.

Oznacza to, że w przypadku złożenia przez pracownicę jednego wniosku o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, może ona zrezygnować z niego w całości lub w części. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może wnioskować o ten urlop w całości lub pozostałej części. W przypadku, gdy pracownik-ojciec nie złoży takiego wniosku lub złoży go, a następnie zrezygnuje z części takiego urlopu i wcześniej powróci do pracy, niewykorzystany urlop rodzicielski lub jego pozostała część przepada. Wnioski takie pracodawca ma obowiązek uwzględnić. W tym trybie wnioskowania o urlop rodzicielski nie ma więc możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. (...)".